İlkokul yıllarımızda elimizden düşmeyen kurşun kalemlerin tarihi aslında epey eskiye dayanıyor. 1500’lü yıllara kadar uzanan kurşun kalemler, birçok aşamadan geçerek bugünkü hâlini aldı.
Ancak kullandığımız o kalemlerin içinde hiçbir zaman kurşun olmadı. İçinde kurşun olmayan bir şeye neden kurşun dendiği konusundaki soru işaretlerini giderelim.
Kurşun kalemler, grafit ve kilin karışımından yapılıyor.
Genel olarak Sibirya, Kuzey Amerika, Avusturya ve Meksika’da çıkarılan grafit madeni işlenerek kurşun kalemin ucunda kullanılan maddeye dönüştürülür.
Doğal bir karbon olan grafit ne kadar fazlaysa uç da o kadar koyu olur. E madem kurşun kalemler bu maddeden oluşuyor neden kalemlere kurşun deniyor?
Terminolojik tutarsızlığın sebebi 1500’lere kadar uzanıyor.
Eski Romalılar, papirüs parşömenlerinin üstüne “kurşun kalem” adı verilen kurşun parçalarıyla bir şeyler yazıp çiziyordu. Eski Mısır’da ise saz, bambu, papirüs gibi bitkilerin kamışlarına sıvı kurşun dökülerek kalem yapılıyordu.
1500’lerin başında İngiltere’nin Cumbria şehrinde büyük bir grafit yatağı keşfedildi. Bu yatak hem çok büyüktü hem de şimdiye kadar bulunan en saf ve en katı grafiti içeriyordu.
O dönemlerde kalemler, bugünkü gibi değildi. Kalem olarak kullanmak üzere grafit bloklarını çubuklar hâlinde kesiyor ve uçlarını keskin aletlerle yontuyorlardı. O zamanlar kimya çok ilerlemediği için kullandıkları şeyin, kurşun olduğunu sanıyorlardı.
Daha sonra kurşun kalemler evrildi.
1500’lerin sonlarında, birbirine yapıştırılmış ahşapların içine grafit çubukları yerleştirme fikri ortaya çıktı. Böylece çok daha kolay kalem kullanılabilecekti. 1790 yılında ise toz grafiti, kil ile karıştırılıp fırında ısıtıldı ve sertliğinin değiştirilebileceği keşfedildi.
Hatta günümüzdeki makineler çok daha gelişmiş olsa da temel olarak kalemlerin yapılma şekli bu. Toz grafite ne kadar çok kil eklenirse kurşun kalem de o kadar sert olur. Kısacası grafit ve kilin harika uyumu ortaya sertlik ve siyahlık çıkararak bugünkü kurşun kalemleri yarattı ve ismi, 1500’lerden kaldı.
İçinde kurşun olmaması isabet olmuş.
Eski dönemlerde muhtemelen bilinmiyordu ancak kurşun maddesinin zehirleme potansiyeli var. Ufacık bir miktar yutma bile zehirlenmeye yol açabilir. Bu yüzden günümüzde özellikle çocukların kullandığı kurşun kalemlerin gerçek kurşundan yapılmaması oldukça mantıklı.
